Chương 4. Blockchain 3.0: Các ứng dụng hiệu quả và phối hợp vượt ra khỏi tiền tệ, kinh tế và thị trường

Blockchain học tập: Các Bitcoin MOOC và Hợp đồng học tập thông minh

Hợp đồng thông minh dựa trên Blockchain có thể có vô số cách sử dụng. Một khả năng trong đó là hợp đồng học tập thông minh.

Các Bitcoin MOOC (các khoá học đại trà trực tuyến mở) và các hợp đồng học tập thông minh, bao gồm ý tưởng mở rộng học tập hợp đồng thông minh mới nổi với các cá nhân trên toàn thế giới, giống như cách các MOOC truyền thống mở ra các khóa học giáo dục cho tất cả mọi người trên toàn thế giới.

Cũng giống như Bitcoin đang tái tạo lại thị trường chuyển tiền và đưa vào thị trường tài chính, thì thị trường viện trợ nước ngoài cũng có thể được cải tạo lại bằng các hợp đồng thông minh ngang hàng, dựa trên Blockchain.

Khái niệm này giống như Kiva, các khoản vay nhỏ của Grameen, hay Heifer International 2.0, có thể bao gồm hỗ trợ tài chính ngang hàng, nhưng quan trọng hơn là cho phép cấu trúc hỗ trợ ngang hàng không dựa trên tiền tệ, mà dựa trên phát triển cá nhân. Blockchain tập là các hợp đồng học tập phân cấp.

Một cách để cải thiện khả năng trình độ học vấn ở các thị trường mới nổi (có lẽ là thước đo chính cho xoá đói giảm nghèo) có thể thông qua các hợp đồng phân quyền thông minh cho học tập được viết giữa một bên nhà tài trợ/nhà bảo trợ và một bên người học ngang hàng.

Theo cách thức mà Bitcoin được phân quyền (tính phí rất thấp, không có trung gian) để trao đổi tiền tệ giữa các quốc gia, một hệ thống hợp đồng phân quyền có thể hữu ích cho việc thành lập các hợp đồng học tập trực tiếp với sinh viên/nhóm sinh viên theo hình thức ngang hàng, khái niệm tương tự như chương trình giảng dạy của Khan Academy[1].

Học viên sẽ nhận được Bitcoin, Learncoin hoặc token địa phương trực tiếp vào ví điện tử – như 37Coins, Coinapolt, hoặc Kipochi (được sử dụng như Bitcoin hoặc chuyển đổi thành tiền pháp định địa phương) từ các bên tài trợ trên toàn thế giới và sử dụng nó để trang trải chi phí giáo dục của họ tại trường học hoặc theo cách riêng của họ. Một phần quan trọng của chuỗi giá trị là một cơ chế báo cáo (ví dụ như cho phép và tự động hóa bằng các hợp đồng thông minh của Ethereum) để chứng thực cho sự tiến bộ của người học.

Các quy tắc được gắn vào trong các hợp đồng học tập thông minh có thể tự động xác nhận việc hoàn thành các mô-đun học tập thông qua các bài kiểm tra trực tuyến đã được chuẩn hóa (bao gồm xác nhận danh tính số của người học, chẳng hạn như các tên được xử lý rút gọn đối với địa chỉ Bitcoin, được cung cấp miễn phí với các dịch vụ như OneName, BitID và Bithandle).

Sự thoả mãn đối với hợp đồng học tập sau đó có thể tự động kích hoạt việc chuyển sang (đi đến) các mô-đun học phần kế tiếp. Hợp đồng học tập Blockchain có thể được phối hợp hoàn toàn trên cơ sở ngang hàng giữa người học và nhà tài trợ học tập; và trực tiếp với hợp đồng phần mềm tự động. Một lần nữa, ý tưởng giống như Kiva hoặc Heifer International (tức là, ngang hàng trực tiếp) đối với Blockchain học tập cho các hợp đồng học tập cá nhân.

Learncoin

Learncoin có thể là đơn vị tiền tệ của hệ thống hợp đồng học tập thông minh, với các trường học, nhóm học sinh, hoặc cá nhân phát hành token của riêng mình: MengelieLearncoin, token của Hurra Girls High School, hoặc token PS 135 (tất cả đều có thể chuyển sang Learncoin và Bitcoin). Việc gây quỹ của trường có thể được thực hiện với các token Learncoin và LocalSchoolName ở bất kỳ khu vực nào trên thế giới.

Cũng giống như các RFP của bác sĩ đã giúp tạo thị trường dịch vụ y tế hai chiều, sinh viên hoặc các nhóm sinh viên có thể đăng hợp đồng học tập mở (hoặc nhu cầu vốn và ngân sách) vào Learning Exchange, điều này có thể được hoàn thành bởi các nhà tài trợ học tập ở phía bên kia của giao dịch.

Các giao dịch hợp đồng học tập

Các giao dịch hợp đồng học tập có thể áp dụng theo nghĩa rộng hơn – ví dụ như là một mô hình học tập toàn cầu. Điều này có thể áp dụng cho tái đào tạo lực lượng lao động chính phủ, những sinh viên tốt nghiệp và nhân viên trong các công ty. Các giao dịch hợp đồng học tập có thể là một cách để đổi mới hoặc cải tiến việc phối hợp các Chương trình giáo dục chuyên môn liên tục (CPE) đòi hỏi cho nhiều lĩnh vực như luật, công nghệ thông tin và y học.

Các hợp đồng học tập trong thị trường phát triển có thể được mở rộng sang nhiều trường hợp sử dụng ở các thị trường mới nổi. Có thể có nhiều loại hợp đồng “học tập”, chẳng hạn như kỹ năng đọc cơ bản cho trẻ em ở các trường tiểu học, cũng cho mọi lĩnh vực giáo dục, như học nghề (học tập về công nghệ và nông nghiệp), học kinh doanh, hiểu biết về xã hội, và khả năng lãnh đạo.

Blockchain xuất bản chuyên môn học thuật: Journalcoin

Vì mọi loại hoạt động của con người được tổ chức đã chuyển sang Internet và hiện nay có khả năng được tái tạo và làm cho hiệu quả hơn, công bằng hơn và nếu không được cho phép biểu hiện với Blockchain, thì cũng có thể đưa vào Blockchain các ấn bản học thuật. Đã có những đổi mới đối với sự cởi mở trong lĩnh vực xuất bản học thuật, chẳng hạn như các tạp chí truy cập mở, mặc dù họ cung cấp truy cập mở vào nội dung bài viết thay vì giữ nội dung ở đằng sau một bức tường phí paywall[2], buộc các tác giả phải hỗ trợ các khoản phí xuất bản hạn chế.

Cho đến nay, quy ước Bitcoin tạo ra mã nguồn mở bằng cách xuất bản phần mềm cho các Blockchain tiền điện tử và giao thức trên GitHub đã mở rộng sang một số dạng xuất bản “học thuật” trong khu vực, vì các Whitepaper được đăng là “các tệp Readme” trên GitHub. Ví dụ, có một paper ứng dụng phân cấp của Blockchain đầu tư mạo hiểm của David Johnston (“Lý thuyết chung của các ứng dụng phân cấp”) và khái niệm của Factom cho việc thực hiện việc công chứng giấy tờ hiện vật số (Whitepaper “Notary Chains”).

Một thách thức thú vị đối với việc xuất bản chuyên môn trên Blockchain không chỉ có một tạp chí truy cập mở, được hợp tác chỉnh sửa, liên tục thảo luận trên một diễn dàn trên mỗi ví dụ hiện có, hoặc các truy cập mở, các Blockchain Whitepaper tự xuất bản trên GitHub, mà còn để thực hiện một cách cơ bản hơn các khái niệm Blockchain trong các xuất bản Blockchain.

Việc xem xét mô hình ngang hàng, trực tiếp, phân quyền cho việc xuất bản chuyên môn có thể giống như những nhắc nhở về sự khớp nối giữa các chức năng mà xuất bản chuyên môn cung cấp và cách chúng khớp với nhau như thế nào, nếu vẫn còn cần thiết, chúng có thể được cung cấp trong các mô hình phân quyền. Về phương diện “xuất bản”, bất kỳ cách nào làm cho nội dung xuất hiện công khai trên Web đều là xuất bản; người ta có thể dễ dàng tự xuất bản trên các blog, wiki, Twitter, Amazon và những thứ tương tự.

Một mô hình Blockchain về nội dung ngang hàng được phân quyền là một công cụ tìm kiếm liên kết sự quan tâm của một cá nhân với các tài liệu đã được xuất bản của một người khác. Đây là một mô hình ngang hàng được phân quyền theo đúng nghĩa Blockchain. Vì vậy, các xuất bản chuyên môn (và các xuất bản khác) có thể cung cấp một số chức năng giá trị khác, cụ thể là bảo đảm cho chất lượng nội dung.

Các nhà xuất bản cung cấp sự kiểm soát, sự khám phá, “khả năng tìm kiếm,” sự liên quan, sự vận động, xác nhận tính hợp lệ và ghi nhận trạng thái nội dung, tất cả đều có thể là các thuộc tính hữu ích cho người sử dụng nội dung. Một cách để cải tiến một mô hình tập trung với công nghệ Blockchain, chính là áp dụng một nền kinh tế như là một cơ chế để tạo ra các cấu trúc khuyến khích và khen thưởng của hệ thống một cách công bằng hơn.

Journalcoin có thể được phát hành dưới dạng hệ thống token của nền kinh tế xuất bản vi mô để thưởng cho những người đóng góp, người đánh giá, biên tập viên, bình luận viên, những người tham gia diễn đàn, cố vấn, nhân viên, chuyên gia tư vấn và các nhà cung cấp dịch vụ, họ là những người gián tiếp tham gia xuất bản khoa học.

Điều này có thể giúp nâng cao chất lượng và đáp ứng các đánh giá, vì bài đánh giá được xuất bản công khai và người đánh giá được thưởng vì sự đóng góp của họ. Với Journalcoin, người đánh giá có thể nhận được các khen thưởng danh dự (uy tín) và thù lao; và nhiều sự minh bạch và các trao đổi qua lại được tạo ra giữa các tác giả, các nhà phê bình, cộng đồng khoa học và công chúng hơn.

Ví dụ, ElsevierJournalcoin và SpringerJournalcoin có thể được phát hành dưới dạng các metacoin, chạy trên đầu của Bitcoin Blockchain, nói như các tài sản Counterparty, có thể chuyển đổi hoàn toàn vào bất kỳ thời điểm nào cho Bitcoin hoặc các đồng tiền điện tử khác.

Một đồng xu dựa trên token như Researchcoin có thể được sử dụng cho các cá nhân để cùng thể hiện sự quan tâm và mua các quyền đọc một bài nghiên cứu nhất định, những bài mà nếu không được sẽ bị “chôn” bên dưới “bức tường phí” paywall.

Medicinal Genomics mô tả một hệ thống bỏ phiếu đa chữ ký, dựa trên Bitcoin cho công chúng, để chỉ ra nhu cầu của họ đối với các bài báo khoa học mã nguồn mở liên quan đến bệnh dịch truyền nhiễm (mà trớ trêu thay, những người góp quỹ đầu tiên với đô la thuế, lại không thể truy cập được).

Ví dụ, những cá nhân được tìm thấy có đột biến gen NPC1 có khả năng đề kháng với bệnh Ebola. Loại thông tin này có thể dễ dàng sử dụng bởi các công dân được trao quyền để tra cứu dữ liệu gen di truyền cá nhân của họ, để xem liệu chúng có kháng Ebola với các bệnh khác hay không, chẳng hạn như HIV, ở những cá thể có kiểu gen nhất định, sẽ có sức đề kháng cao hơn.

Mặc dù một số cá nhân có quyền truy cập vào dữ liệu của họ thấy điều đó là có lợi, nhưng những người khác cảm thấy rằng họ có thể đọc nó quá nhiều mà không có lời khuyên y tế thích hợp nào. Tuy nhiên, nghiên cứu bệnh Alzheimer đã đề cập trước đó, đã gợi ý rằng những lợi ích đem lại có vẻ vượt trội hơn các chi phí.

Liên quan đến Journalcoin, ExperimentalResultscoin có thể là một ý tưởng khác, được thực hiện trong phạm vi các tạp chí khoa học, nhằm khuyến khích và tặng thưởng cho các bản mô phỏng thí nghiệm khoa học (giúp giải quyết vấn đề của 80% các kết quả nghiên cứu khoa học không thể mô phỏng lại), cho việc xuất bản các kết quả tiêu cực và dữ liệu thô (chỉ 45% sẵn sàng làm điều này), và tránh những sai lầm khác trong xuất bản khoa học, như hiệu ứng mồi[3], kết quả trùng lặp, và bất cẩn.

Cũng giống như Bitcoin là một cơ chế thanh toán kỹ thuật số cho các giao dịch giữa con người nhưng cũng có thể trao quyền cho nền kinh tế máy móc trong thanh toán giữa các máy tính (M2M) và Internet of Things (IoT), ExperimentalResultscoin có thể tương tự như một cơ chế khuyến khích, phối hợp và theo dõi khoa học được thực hiện bởi cả con người và máy móc.

Thêm vào đó, cả robot trợ lý phòng thí nghiệm và các chương trình thuật toán đang tạo điều kiện và tạo ra các khám phá khoa học. Một số ví dụ bao gồm các thuật toán máy tính của Lipson đã khám phá ra các mối quan hệ vật lý từ các dữ liệu thực nghiệm, robot khoa học vi mạch của Muggleton và các đối tác khoa học trí tuệ nhân tạo của Waltz và Buchanan.

Ý nghĩa 3.0 của sự áp dụng công nghệ Blockchain cho xuất bản sẽ là có Blockchain hoàn thành đầy đủ các chức năng của nhà xuất bản (như một “Verisign[4] xét về ý nghĩa”, cơ chế đảm bảo cho chất lượng nội dung). Mô hình DAO/DAC/AI/VM có thể sử dụng các số liệu đo lường dựa trên dữ liệu (như tổng số lượt đọc và số lượt đọc bởi những người cùng sở thích hoặc đồng nghiệp, số bình luận, kết hợp từ khóa theo ngữ nghĩa và kết hợp khái niệm) để xác định mục tiêu nội dung về chất lượng và sự quan tâm.

Khía cạnh khoản thanh toán nhỏ của Blockchain có thể được sử dụng để làm một dịch vụ dựa trên phí. Ý tưởng là tìm kiếm ngang hàng theo ngữ nghĩa, tích hợp lớp mạng xã hội (để xác định các bên) và thêm chức năng Blockchain kinh tế và bảo mật. Các mô hình gán với sự quan trọng của nội dung, chứ không phải con người hay một bên nào, cũng có thể là một khả năng.

Một cách khác của sử dụng Blockchain trong xuất bản chuyên môn là có thể sử dụng nó để phát hiện và tránh đạo văn, hay tốt hơn, để tự động hóa (một hợp đồng thông minh Ethereum/DAO thực hiện tìm kiếm tài liệu và tự động trích dẫn tất cả các công việc liên quan sẽ là một sự tiết kiệm thời gian to lớn). Điều này có thể được thực hiện thông qua các kho lưu trữ giấy tờ được lập chỉ mục ngoài chuỗi liên kết với tài sản bằng khóa tới Blockchain.

Blockchain có thể trở thành tiêu chuẩn toàn cầu cho việc xuất bản các loại giấy tờ, các dữ liệu thô cơ bản và các tệp siêu dữ liệu, chủ yếu là tạo ra một hệ thống tất cả các mục và thư viện cho các bài báo nghiên cứu. Blockchain kinh tế có thể làm cho việc mua các bài nghiên cứu trở nên dễ dàng hơn bằng cách gán cho mỗi bài nghiên cứu một địa chỉ Bitcoin (mã QR) thay vì yêu cầu người dùng đăng nhập vào các trang web của nhà xuất bản.

Chú thích

[1] Khan Academy: một trường học trực tuyến, được sáng lập bởi Sal Khan, với sự tài trợ từ quỹ Gates và Google.

[2] Paywall (tạm dịch “bức tường phí”): được mô tả là bức tường ngăn cách giữa nội dung và người đọc, yêu cầu họ phải đóng phí để có thể “qua cửa”. Qua đó các tờ báo yêu cầu độc giả đóng một mức phí hằng tháng để có thể đọc được các tin, bài riêng của tờ báo. Độc giả sẽ được đọc một số ít tin, bài có thể đọc miễn phí. Paywall đang là đề tài nóng bỏng trong giai đoạn báo in truyền thống sụt giảm còn báo điện tử đang loay hoay về nguồn thu.

[3] Hiệu ứng mồi (priming effect) là một hiệu ứng tâm lý diễn ra trong não bộ con người, khi kết quả hành động của một người bị ảnh hưởng bởi một vài thông tin người đó tiếp nhận được trước đó.

[4] Verisign: một nhà cấp phát tên miền (Registry) lâu đời và uy tín hàng đầu. Công ty sở hữu những tên miền phổ biến như: .COM, .NET, .CC, .TV, .EDU, .GOV…