Blockchain đang là ngành công nghiệp mới, có sức ảnh hưởng rất lớn tới nền kinh tế tài chính toàn cầu trong đó có Việt Nam. Dưới góc nhìn của Dr. Lợi Lưu, những cơ hội, tiềm năng mà blockchain cũng như tiền mã hóa có thể đem lại cho Việt Nam và giới lập trình viên Việt là cực kỳ rõ ràng, thế nhưng bên cạnh đó cũng có không ít những những trở ngại mà các startup trong nước cần phải vượt qua trên con đường chinh phục đỉnh cao.

Lưu Thế Lợi (Loi Luu) đã bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ của mình tại đại học NUS (Singapore) và trở thành Tiến sĩ chuyên về Blockchain đầu tiên của Việt Nam. Anh hiện đang là CEO của Kyber Network, dự án gây được tiếng vang lớn trong cộng đồng crypto khi huy động được số tiền 52 triệu đô trong đợt mở bán token (token sale) vào năm 2017.

Mặc dù có một công việc bận rộn tại Singapore, thế nhưng Lợi Lưu liên tục có những chuyến bay về Việt Nam đôi khi chỉ để làm speaker cho một sự kiện dành cho các sinh viên IT. Điều đó đủ để cho thấy những tâm huyết của vị tiến sỹ trẻ dành cho nền Khoa học – Công nghệ nước nhà. Anh đã có những chia sẻ với VnFintech về cơ hội cũng như chỉ thẳng ra những hạn chế hiện nay của các lập trình viên Việt, và làm sao để chúng ta có thể bắt kịp xu hướng phát triển của thế giới hiện nay, đặc biệt trong lĩnh vực mới và tiềm năng như Blockchain. Mời các bạn theo dõi:

1. Cơ hội của Việt Nam trước làn sóng lớn mang tên Blockchain

Blockchain và tiền mã hóa đã và đang thay đổi thế giới bằng việc tạo ra một nền kinh tế mới, một nền kinh tế phi tập trung. Nhiều người cũng nói rằng blockchain đang tạo ra một Internet của giá trị, nếu so sánh với nền Internet của thông tin mà chúng ta đang có. Nói một cách nôm na thì blockchain đang giúp tạo lập, quản lý, trao đổi tài sản, tiền bạc như là cách mà Internet giúp chúng ta quản lý thư từ, tài liệu và các thông tin khác. Điều đáng nói là nền kinh tế này đều rất mới, còn nhiều không gian để khám phá, chiếm lĩnh. Các quốc gia tiên phong như Mỹ, Thụy Sĩ, Singapore hay Trung Quốc đều mới chỉ đi trước chừng hai ba năm. Việt Nam, nếu nắm bắt được cơ hội này, sẽ hoàn toàn có thể bắt kịp được các nước phát triển khác và làm chủ miếng bánh to.

Có thể nói làm startup ở Việt Nam điều khó khăn nhất là việc gọi vốn. Chúng ta có lượng dân số lớn tới gần 100 triệu dân, với gần 50% là dân số trẻ và mật độ dân số cao. Đây là một thị trường lý tưởng cho bất cứ một công nghệ nào có thể triển khai. Thế nhưng hệ thống hỗ trợ cho startup chưa chín muồi. Chưa có nhiều Quỹ đầu tư mạo hiểm (Venture Capital – VCs) từ vòng đầu (seed round) đến các danh mục (series) A, B, C, D thực sự hoạt động tích cực ở Việt Nam. Các quỹ lớn trên thế giới đều đang chỉ dừng lại ở mức “thăm dò” với thị trường Việt Nam. Chính vì thế, với ICO, hay token sale, cơ hội cho các startup gọi vốn từ nước ngoài trở nên dễ dàng và thông thoáng hơn bao giờ hết. Ví dụ điển hình nhất là TomoChain, dự án với đội ngũ phát triển 100% là người Việt, được đánh giá rất cao trong cộng đồng quốc tế. TomoChain được các quỹ đầu tư từ Mỹ, Singapore, Hàn Quốc “tới tấp” đổ tiền vào, nhiều người thậm chí còn “tức giận” khi không được đầu tư như mức mình mong muốn. Trước TomoChain, số lượng startup được đầu tư ít nhất 8 triệu đô tại Việt Nam chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Việt Nam có số lượng đội ngũ phát triển, lập trình viên hùng hậu. Rất nhiều công ty về blockchain đến từ Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore đã mở văn phòng và tuyển đội ngũ lập trình viên tại Hà Nội, Hồ Chí Minh. Đây là một tín hiệu vừa vui, vừa buồn. Vui vì anh chị em lập trình viên ở Việt Nam nắm bắt công nghệ mới rất nhanh, hoàn toàn làm chủ được công nghệ sớm và làm việc được ở những dự án tầm cỡ thế giới. Nhưng buồn ở chỗ là tại sao lại chỉ dừng lại ở việc làm dự án cho người khác. Blockchain đến rồi, chớp lấy cơ hội của mình thôi.

Chính phủ Hàn Quốc gần đây cũng đã lên tiếng ủng hộ việc trao đổi và giao dịch tiền mã hóa. Người trẻ Hàn Quốc nhận thức rõ được đây là một trong những lĩnh vực hiếm hoi mà Hàn Quốc có thể dẫn đầu thế giới. Hiện tại, Hàn Quốc đang là quốc gia có dung lượng giao dịch tiền mã hóa lớn nhất thế giới với hàng chục tỉ đô mỗi ngày. Tiền mã hóa được xem như làm hồi sinh nền kinh tế Hàn Quốc khi dòng tiền luân phiên trên thị trường tăng lên đáng kể và nhiều người trẻ giàu lên từ việc sở hữu tiền mã hóa này sớm. Việt Nam, với dân số trẻ và khả năng làm chủ công nghệ tốt, có đầy đủ điều kiện để trở thành một trung tâm Blockchain như Hàn Quốc.

2. Những trở ngại mà Việt Nam đang phải đối mặt

Cơ hội mà một nền công nghệ, kinh tế mới đem lại lớn vậy, nhưng chưa nhiều người nắm bắt được. Nó đến từ những trở ngại nội tại lẫn khách quan.

Trước hết, chúng ta phải nhìn nhận là đội ngũ phát triển (developer) của chúng ta đang không tạo được thương hiệu cho chính mình để cạnh tranh độc lập với những đội ngũ đến từ những quốc gia khác. Chính vì thế họ gặp khá nhiều khó khăn trong việc giới thiệu bản thân hay dự án của mình đến những cộng đồng đầu tư từ nước ngoài. Chưa có nhiều người khởi nghiệp thành công, bán được sản phẩm cho những ông lớn như Google, Microsoft. Thậm chí nhiều founders còn không thể giao tiếp nổi bằng tiếng Anh, thì làm sao để có thể vươn ra tầm thế giới.

Tầm nhìn quá ngắn hoặc mơ hồ. Nhiều người có tiềm năng rất lớn, nhưng lại dừng lại sau khi đã đạt được thành công nhỏ, đánh mất cái đà của mình. Nhiều người khởi nghiệp chỉ để tham gia phong trào khởi nghiệp, không rõ giá trị riêng của dự án, của sản phẩm của họ ra sao. Những startup kiểu này rất phổ biến, nhiều vô kể ở Việt Nam, và chắc là không phải điểm yếu/ trở ngại riêng trong lĩnh vực blockchain.

Quá nhiều cowboys và những người thích đi tắt làm cho bức tranh của tiền mã hóa/ blockchain ở Việt Nam xấu đi nhiều. “Cowboys” là những người làm việc theo lối riêng mình mà không hiểu biết hết về pháp luật, về luật chơi quốc tế, không lường được được hậu quả có thể xảy ra. Có một vài dự án ICO ở Việt Nam nếu theo luật pháp Sing/ Hàn/ Mỹ sẽ được xếp vào hoặc là đa cấp (MLM), hoặc là chào bán security (cổ phần công ty) cho dân thường. Đây là một hành động vi phạm luật và một công dân Mỹ hoàn toàn có thể khởi kiện bất cứ một công ty nào trên thế giới nếu họ mua security từ công ty không có giấy phép đó. Ngoài ra có những người chỉ làm ICO/ Token sale mà không hiểu được những rủi ro pháp lý (reputation/ legal risks) mà một dự án sẽ có thể gặp phải. Những người thích đi tắt (take shortcuts) là những người đáng sợ hơn cả. Có những đợt token sale thậm chí phát hành token mà không cần làm kiểm tra an ninh (security audit) cho hợp đồng thông minh (smart contract) của họ. Hàng triệu đô la của người dân có thể bị đánh cắp nếu có lỗ hổng nào xảy ra.

Ngoài ra, hệ thống pháp lý chưa rõ ràng khiến cho nhiều người còn chần chừ trong việc phát triển dự án về tiền mã hóa. Nguy hiểm hơn, trong cảnh tranh tối tranh sáng này, nhiều kẻ cơ hội, hay thậm chí là kẻ xấu, lợi dụng tình hình luật pháp còn chưa rõ ràng để gọi vốn từ người dân qua những hình thức chào bán token và thậm chí cả buôn bán đa cấp. Điều này ảnh hưởng tới cả một cộng đồng nói chung vì nếu những hành động này diễn ra phổ biến, điều cuối cùng người ta nói về blockchain và tiền mã hóa là một hình thức làm giàu nhanh. Chính vì thế, những tổ chức như Infinity Blockchain Labs, những tạp chí như VnFintech hay những cộng đồng như Satoshi Hunters Việt Nam là cực kì quan trọng trong việc giúp đỡ giáo dục, nâng cao hiểu biết người dân.

3. Những điều nên làm

Nên trau dồi kiến thức, trang bị cho bản thân hơn nữa. Ngay cả những người như Vitalik Buterin, cha đẻ của Ethereum, cũng luôn luôn phải đọc paper mới, đọc những kiến thức mới. Việc làm cho bản thân mình tốt hơn mỗi ngày, hiểu biết hơn mỗi ngày không bao giờ là đủ cả. Đừng nghĩ mình có doanh thu triệu đô mỗi năm, hàng trăm nghìn khách hàng là mình có thể dừng lại được rồi. Điều này lại càng đúng trong thế giới blockchain/ tiền mã hóa bởi cộng đồng luôn luôn ra sản phẩm mới, kiến thức mới, và nhiều con người mới xuất hiện.

Nên có những mục tiêu lớn, có những hoài bão, ước mơ giúp ích và ảnh hưởng tốt cho hàng triệu hàng tỉ người. Giáo sư của tôi tại Đại học Quốc gia Singapore (NUS) luôn luôn nói “Don’t sell yourself short”, đừng hài lòng với bản thân sớm, luôn phải tự đẩy mình ra khỏi những khuôn khổ, những thành công nhỏ để có thể thực hiện được những giấc mơ lớn. Hãy nhìn những người Việt như Thức Vũ với giấc mơ thay đổi cả cộng đồng Robotics/ AIs với dự án Kambria, hay gần đây là Namster Đỗ với siêu dự án ô tô điện tại Việt Nam. Cao xa hơn nữa là Elon Musk với những giấc mơ và dự án điên rồ. Những con người đó, với những dự án đó, dù cho thất bại, cũng sẽ được thế giới gọi là những kẻ thất bại vĩ đại.

Nên có nhiều cá nhân, tổ chức đứng ra giáo dục, đào tạo cho cộng đồng. Quan trọng hơn nữa là làm cầu nối giữa nhà làm luật (Policy maker) để họ có thể hiểu rõ hơn về công nghệ blockchain và có thể ra những quy định hợp lý. Hiện tại CLB Fintech Việt Nam, tạp chí VnFintech và tổ chức Infinity Blockchain Labs đang thực hiện vai trò này, nhưng họ cần nhiều sự giúp đỡ khác từ cộng đồng. Nếu cộng đồng không tự hành động và tự bảo vệ mình cho đến khi những luật pháp thích hợp được ra đời, chúng ta sẽ thấy một Trung Quốc thứ hai khi tất cả các hoạt động liên quan đến tiền mã hóa, blockchain đều bị cấm.

Thành lập hoặc kêu gọi thêm các Quỹ/VCs hay Vườn ươm (Incubators) tham gia vào thị trường Việt Nam cũng là một điều cần phải làm. Chính bản thân tôi cũng luôn mời gọi các crypto VCs hàng đầu trên thế giới thành lập trụ sở tại thị trường Việt Nam. VCs hay quỹ, ngoài vai trò cung cấp vốn, cũng đóng một phần khá quan trọng trong việc lọc và loại bỏ các dự án xấu, dự án không tốt trong cộng đồng. Hiện tại ở thị trường blockchain tại Việt Nam, tôi chưa thấy có một VCs nào làm tốt vai trò này cả.

Tạm kết

Những điều trên chỉ là chia sẻ ngắn ngọn, chưa thật sự đầy đủ của tôi. Để phát triển một cộng đồng tốt bao giờ cũng cần những nỗ lực từ nhiều phía, không phải chỉ đến từ một hai cá nhân nhỏ lẻ. Tôi hi vọng trong thời gian tới, Việt Nam sẽ thực sự chuyển mình trở thành một Blockchain Hub của thế giới với nhiều hơn nữa những dự án thật sự tốt và chất lượng.

Kyber Network