Từ khi bắt đầu, sự phức tạp vượt ra khỏi phạm vi tiền tệ và các thanh toán đã được hình dung cho Bitcoin; các khả năng cho tiền có thể lập trình được và các hợp đồng đã được định sẵn vào giao thức trong sáng chế của nó.

Satoshi Nakamoto đã trao đổi trên Bitcointalk năm 2010 rằng “thiết kế này hỗ trợ rất nhiều loại giao dịch mà tôi đã thiết kế nhiều năm về trước. Giao dịch ký quỹ, hợp đồng được bảo lãnh, trọng tài thứ ba, chữ ký đa phương,…

Nếu Bitcoin thành công, đây là những điều chúng tôi sẽ muốn khám phá trong tương lai, nhưng tất cả đều phải được thiết kế ngay từ đầu để (làm cơ sở) đảm bảo rằng chúng sẽ có thể trở lại sau đó (để tiếp tục mở rộng thêm)”.

Chúng ta sẽ thấy trong Chương 3, các cấu trúc này có thể được áp dụng vượt ra khỏi các giao dịch tài chính, với bất kỳ loại giao dịch nào – thậm chí là những loại chỉ mang ý nghĩa “tượng trưng”. Đó là bởi vì các khái niệm và cấu trúc phát triển cho Bitcoin là cực kỳ linh hoạt và có thể mở rộng.

Blockchain 2.0 là phân tầng lớn tiếp theo trong sự phát triển của ngành công nghiệp blockchain, một lĩnh vực hoạt động phi thường của năm 2014. Bởi vì không gian Blockchain 2.0 đang trong quá trình phát triển, nên có rất nhiều các thể loại, sự phân biệt và hiểu biết khác nhau về nó. Và các cách phân loại, các định nghĩa chuẩn vẫn còn đang nổi lên.

Một số khái niệm về không gian Blockchain 2.0 nói chung có thể bao gồm Bitcoin 2.0, các giao thức Bitcoin 2.0, các hợp đồng thông minh, tài sản thông minh, các ứng dụng phân cấp Dapp, các tổ chức phân cấp tự trị DAO, và các tập đoàn phân cấp tự trị DAC.

Trong khi Blockchain 1.0 là dành cho tiền tệ và các thanh toán phi tập trung, Blockchain 2.0 nói chung là dành cho thị trường phân cấp và xem xét việc chuyển giao các loại tài sản khác vượt ra khỏi tiền tệ bằng việc sử dụng blockchain, từ việc tạo ra một đơn vị giá trị thông qua mỗi lần nó được chuyển đi hoặc chia ra.

Một phép ẩn dụ về công nghệ tương đối chính xác cho Bitcoin là nó tương tự như là chồng giao thức của Web. Sau khi nền tảng công nghệ Internet và cơ sở hạ tầng được thiết lập đúng với vị trí vai trò của mình, các dịch vụ có thể được xây dựng để chạy trên nó – như Amazon, Netflix và Airbn – đang trở nên ngày càng phức tạp theo thời gian và luôn luôn bổ sung những cách mới để tận dụng lợi thế của công nghệ nền tảng.

Blockchain 1.0 đã được ví như lớp truyền tải TCP/IP bên dưới của Web, với cơ hội sẵn có để xây dựng các giao thức 2.0 trên nó (như HTTP, SMTP và FTP trong mô hình Internet). Các giao thức Blockchain 2.0 hoặc là sử dụng Bitcoin Blockchain hoặc tạo Blockchain riêng của chúng, nhưng có cùng mô hình kiến trúc kỹ thuật tiền điện tử phân cấp của 3 lớp trong ngăn xếp công nghệ: Blockchain, Giao thức và Tiền điện tử.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là những “lớp ống dẫn Internet mới” này vẫn còn đang phát triển và mọi phép so sánh ẩn dụ có thể trở nên lỗi thời một cách nhanh chóng. Những sự tương đồng này có thể giống như gọi Chrome là “Napster 2.0”, hoặc Facebook hay AdBlock là một “Trình duyệt Web 3.0”.

Ý tưởng chính là chức năng sổ cái giao dịch phân quyền của Blockchain có thể được dùng để đăng ký, xác nhận và chuyển giao tất cả các hình thức hợp đồng và tài sản. Bảng 2-1 liệt kê một số loại và các ví dụ về tài sản, hợp đồng có thể được chuyển giao với Blockchain. Satoshi Nakamoto bắt đầu bằng cách chỉ rõ vào các giao dịch ký quỹ, các hợp đồng được bảo lãnh, trọng tài thứ ba và các giao dịch đa chữ ký.

Tất cả các giao dịch tài chính có thể được đổi mới trên blockchain, bao gồm cổ phiếu, cổ phần cá nhân, công cụ gọi vốn cộng đồng crowdfunding, trái phiếu, quỹ tương hỗ, dòng niên kim, lương hưu, và tất cả các hình thức của các công cụ phái sinh (hợp đồng tương lai, quyền chọn, hoán đổi và các công cụ phái sinh khác).

Bảng 2-1. Các ứng dụng Blockchain vượt ra khỏi tiền tệ (được điều chỉnh từ Danh sách Làm chủ công nghệ Blockchain của Ledra Capital, xem Phụ lục B)

Các hồ sơ công khai cũng có thể di chuyển sang Blockchain: tên đất và tài sản, đăng ký xe, giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận kết hôn và giấy chứng tử. Nhân dạng số có thể được xác nhận bằng blockchain thông qua giấy phép lái xe được mã hoá an toàn, chứng minh thư nhân dân, hộ chiếu, và thẻ cử tri.

Các hồ sơ cá nhân như giấy nợ, các khoản vay, hợp đồng, cá cược, chữ ký, di chúc, ủy thác đều có thể được lưu giữ. Chứng thực có thể được thực hiện thông qua Blockchain đối với Chứng nhận bảo hiểm, giấy chứng minh quyền sở hữu, tài liệu có công chứng.

Các khóa tài sản vật lý (được trình bày thêm trong Chương 3) có thể được mã hóa dưới dạng tài sản kỹ thuật số trên blockchain để kiểm soát truy cập vào nhà cửa, phòng khách sạn, xe cho thuê và xe ô tô có quyền truy cập chung (ví dụ: Getaround – chia sẻ xe hơi ngang hàng). Tài sản vô hình (ví dụ như bằng sáng chế, thương hiệu, bản quyền, tên miền, đặt chỗ) cũng có thể được bảo vệ và chuyển qua blockchain.

Ví dụ, để bảo vệ một ý tưởng, thay vì đăng ký nhãn hiệu hoặc bằng sáng chế cho nó, bạn có thể mã hoá nó vào Blockchain và bạn sẽ có bằng chứng về một hàng hoá cụ thể được đăng ký với dấu thời gian cụ thể để chứng minh trong tương lai (như đã thảo luận trong “Nghệ thuật kỹ thuật số: Dịch vụ Chứng thực Blockchain (Công chứng, Bảo vệ Sở hữu Trí tuệ)” trên trang số 59).

Các dịch vụ tài chính

Một lĩnh vực chính cho Blockchain doanh nghiệp là liên kết tiền điện tử với các ngân hàng và thị trường tài chính truyền thống. Quỹ đầu tư mạo hiểm được hỗ trợ bởi Ripple Labs đang sử dụng công nghệ blockchain để tái tạo lại hệ sinh thái ngân hàng và cho phép các tổ chức tài chính truyền thống tiến hành hoạt động kinh doanh của mình hiệu quả hơn.

Mạng lưới thanh toán của Ripple cho phép các ngân hàng chuyển tiền và giao dịch ngoại hối trực tiếp giữa họ với nhau mà không có bên trung gian thứ ba: “Các ngân hàng khu vực có thể chuyển tiền sang các ngân hàng khu vực khác, chỉ 2 bên với nhau mà không cần phải thông qua trung gian”.

Ripple cũng đang phát triển Codius, một dự án phát triển hệ thống hợp đồng thông minh mới, “lập trình ngôn ngữ bất khả tri”. Một sự cộng sinh tiềm năng khác giữa ngành ngân hàng truyền thống và Bitcoin được minh họa bởi sự đầu tư của Quỹ đầu tư Sáng tạo của Ngân hàng Tây Ban Nha Bankinter vào Coinffeine, một start-up công nghệ Bitcoin nhằm giúp người dùng cuối có thể mua và bán Bitcoin trực tiếp mà không cần thông qua sàn giao dịch.

Các doanh nghiệp khác cũng đang kết nối Bitcoin với các giải pháp thị trường tài chính và thị trường thanh toán truyền thống. PayPal là một ví dụ điển hình vì sự phát triển của nó như là một nền tảng song song với Bitcoin, và nó đang đứng trên bước ngoặt chấp nhận Bitcoin.

PayPal ban đầu là giải pháp thị trường thanh toán sáng tạo bên ngoài thị trường dịch vụ tài chính truyền thống, cũng giống như Bitcoin, sau trở thành một doanh nghiệp chính thức hơn trong ngành công nghiệp được quy định, thu thập và xác nhận thông tin cá nhân chi tiết về khách hàng của mình.

PayPal đã được biết đến là đang ở trên ngưỡng cửa đổi mới tài chính, nhưng sau đó nó trở nên tập trung hơn vào công ty và mất đi triển vọng lãnh đạo thị trường sớm đối với Bitcoin. Bây giờ, PayPal đã kết hợp Bitcoin một cách chậm rãi, vào tháng 09/2014, PayPal công bố mối quan hệ đối tác với ba công ty xử lý thanh toán lớn của Bitcoin: BitPay, Coinbase và GoCoin.

Cũng trong tháng 09/2014, Braintree – công ty con của Paypal, được mua lại vào năm 2013, một nhà cung cấp dịch vụ thanh toán di động –dường như đang làm việc trên một tính năng mà ở đó, khách hàng có thể trả các khoản tiền thuê Airbnb và Uber với Bitcoin.

Cùng trong khu vực phù hợp, tuân thủ những quy định, Bitcoin bổ sung cho các dịch vụ tài chính truyền thống khái niệm về một “Bitbank”. Sàn giao dịch Bitcoin Kraken hợp tác với một ngân hàng để cung cấp các dịch vụ tài chính được quy định liên quan đến Bitcoin.

Có nhu cầu rõ ràng về sự tương đồng và cải tiến mới về các sản phẩm và dịch vụ tài chính truyền thống cho Bitcoin – ví dụ như các tài khoản tiết kiệm Bitcoin và cho vay (có thể thông qua các quy tắc do người dùng lựa chọn về mức dự trữ). BTCjam là một ví dụ về nền tảng cho vay ngang hàng, phân cấp, dựa trên blockchain.

Tera Exchange đã khởi chạy một sàn giao dịch cung cấp các hợp đồng hoán đổi (swap) đầu tiên của Hoa Kỳ được quản lý hợp pháp, giúp cho các nhà đầu tư tổ chức và các nhà đầu cá nhân có thể mua các hợp đồng Bitcoin trực tiếp thông qua các nền tảng giao dịch trực tuyến của nó.

Một phần của sự cung cấp này bao gồm một chỉ số giá Bitcoin của tổ chức, Chỉ số giá Tera Bitcoin, được dùng như là một điểm chuẩn cho việc mua bán các hợp đồng USD/XBT. Trong cùng một lĩnh vực, start-up Vaurum đang xây dựng một API cho các tổ chức tài chính để tạo cơ hội cho các nhà môi giới truyền thống và các khách hàng ngân hàng đến gần hơn với Bitcoin.

Một dự án khác là start-up Buttercoin, một nền tảng kinh doanh và sàn giao dịch Bitcoin với các giao dịch khối lượng lớn (200,000 – 500,000 Bitcoin, hay 70 – 175 triệu USD), nhắm đến đối tượng khách hàng doanh nghiệp, những đối tượng cần phải hoàn thành các giao dịch Bitcoin quy mô lớn.

Buttercoin hợp tác với công ty thị trường vốn Wedbush Securities, một trong những công ty phân tích bảo mật đầu tiên sử dụng Bitcoin và chấp nhận thanh toán Bitcoin cho nghiên cứu của mình.

Các doanh nghiệp đầu tư mạo hiểm khác được xác định thái độ triệt để chống lại sự độc quyền tự được đặt ra trong cơ sở hạ tầng thị trường chứng khoán hiện tại, như Công ty Ủy thác Lưu ký và Bù trừ (DTCC), có liên quan đến việc xử lý thông tin giao dịch chứng khoán (hay còn gọi là hoạt động bù trừ chứng khoán).

Giám đốc điều hành Overstock, Patrick Byrne và Counterparty đã thành lập Medici Ventures, được công bố vào tháng 10/2014 nhằm cung cấp thị trường chứng khoán phi tập trung cho chứng khoán vốn trong mô hình Blockchain.

Gọi vốn cộng đồng Crowdfunding

Một ví dụ điển hình khác về cách các dịch vụ tài chính đang được tái tạo với các mô hình phân cấp dựa trên Blockchain là mô hình gọi vốn cộng đồng crowdfunding. Ý tưởng cho crowdfunding là các mô hình gây quỹ ngang hàng như Kickstarter có thể thay thế cho nhu cầu đầu tư vốn mạo hiểm truyền thống vào các doanh nghiệp start-up.

Trước đây, một dịch vụ tập trung như Kickstarter hoặc Indiegogo là cần thiết để kích hoạt một chiến dịch gọi vốn cộng đồng crowdfunding, nền tảng crowdfunding được hỗ trợ bởi công nghệ Blockchain sẽ loại bỏ nhu cầu về một bên thứ ba trung gian.

Các nền tảng crowdfunding dựa trên Blockchain sẽ giúp các công ty start-up có thể huy động tiền bằng cách tạo ra các đồng tiền số của riêng họ và bán “cổ phần mã hóa” cho những người ủng hộ sớm. Các nhà đầu tư trong chiến dịch crowdfunding nhận được các token đại diện cho số cổ phần của họ trong doanh nghiệp start-up mà họ hỗ trợ.

Một số nền tảng crowdfunding tiền điện tử đi đầu bao gồm Swarm, một “vườn ươm” của các công ty start-up tập trung vào tiền số, đã thu về 1 triệu USD trong crowdfunding, hoàn thành vào tháng 7 năm 2014. Việc nắm giữ đồng tiền thuộc sở hữu của doanh nghiệp, Swarmcoin, đã mang lại cho nhà đầu tư quyền được hưởng cổ tức từ các công ty start-up trong danh mục đầu tư của vườn ươm.

Swarm có 5 dự án bao gồm 5 công ty đầu tiên được gây quỹ: Manna, một nhà phát triển các mạng không gian cá nhân thông minh; Coinspace, một nhà điều hành của không gian làm việc tiền điện tử phân cấp; Swarmops, một nền tảng phần mềm quản lý tổ chức phi tập trung; Judobaby, một nền tảng chơi game phân cấp; và DDP, một bữa tiệc khiêu vũ phân quyền.

Một nền tảng crowdfunding khác là Koinify, một trong những dự án của nó cho đến nay là mạng xã hội phân quyền Gems. Koinify được kết nối với nền tảng giao dịch tài sản/ví Melotic để quản lý thị trường ứng dụng phân quyền. Không biết là trớ trêu hay cũng có thể là dấu hiệu của một thời đại cộng sinh, Koinify đã huy động được 1 triệu USD vốn tài chính mạo hiểm truyền thống để bắt đầu nền tảng crowdfunding của nó.

Một dự án khác là Lighthouse, nhằm mục đích cho phép người dùng tiến hành crowdfunding hoặc hợp đồng đảm bảo trực tiếp từ bên trong ví Bitcoin. Tại Nhật Bản, một trang web crowfunding Bitcoin, bitFlyer, đã chạy một nền tảng crowdfunding dựa trên Bitcoin được gọi là fundFlyer.

Crowdfunding là một chủ đề thường xuyên được nhắc đến tại các hội nghị về ngành công nghiệp Bitcoin, và các chuyên gia tranh luận về tính hợp pháp của nó. Những người phản đối phàn nàn rằng hiện nay không có cách hợp pháp nào để thực hiện crowdfunding, mà một trong những cách thực tế nhất là sở hữu cổ phần trong tổ chức nền tảng, và có thể có những cách khác nhau trong đó crowdfunding vi phạm luật chứng khoán.

Các giải pháp thay thế khác bởi nền tảng crowdfunding Swarm và Koinify, cũng như crowdfunding chỉ diễn ra một lần như Ethereum là bán các khoản phải cổ phần, chẳng hạn như quyền truy cập sớm vào phần mềm. Tuy nhiên, điều này là hơi bất thường bởi vì trong nhiều trường hợp việc tiếp thị vẫn còn trông giống như công ty đang bán cổ phần.

Kết quả là có thể có các nhà đầu tư thực sự trong các dự án tiền điện tử, nhưng lại không nhận được gì nhiều hơn là quyền truy cập sớm vào phần mềm mã nguồn mở. Một cách tốt hơn để huy động vốn cộng đồng các dự án tiền điện tử theo một cách phân cấp hợp pháp, với kiểm soát và cân bằng hiệu quả hơn, là cần thiết.

Các thị trường dự đoán của Bitcoin

Một ví dụ về công nghệ mới cùng với công nghệ cũ là các thị trường dự đoán của Bitcoin như Predictious và Fairlay. Các thị trường dự đoán của Bitcoin đưa ra một điểm đặt cược cho các kết quả của thế giới thực, như các thị trường dự đoán luôn có, như các cuộc bầu cử, luật pháp chính trị, các trận đấu thể thao, và các bản phát hành các sản phẩm công nghệ, và cũng cung cấp một nguồn thông tin tốt về ngành công nghiệp Blockchain đang phát triển.

Các thị trường dự đoán của Bitcoin là một cách để xem người trong cuộc nghĩ gì về chiều hướng giá của Bitcoin trong tương lai, sự thành công của các dự án altcoin và giao thức 2.0 khác nhau, và các vấn đề về công nghiệp nói chung (ví dụ như các vấn đề phát triển kỹ thuật với Bitcoin, chẳng hạn như khi nào sẽ có một hard fork – sự thay đổi đáng kể – của mã, và mức độ khó của thuật toán khai thác).

Chú thích

Vườn ươm công nghệ là một tổ chức hoạt động nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, biến những ý tưởng công nghệ khả thi thành sản phẩm định hình, sau khi ươm tạo đầu ra có thể là dịch vụ hoặc sản phẩm công nghệ.

Mô hình vườn ươm nhằm giải quyết nhiều vấn đề đến từ các hệ sinh thái rời rạc, gia tăng chất lượng và số lượng của các startup trong vùng và từ đó có thể thu hút nhà đầu tư.