Hình 1.Từ phần mềm agent đến agent thông minh
Hình 1.Từ phần mềm agent đến agent thông minh

Các agent thông minh đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong thương mại điện tử (TMĐT). Đây chính là các chương trình máy tính giúp người sử dụng thực hiện dãy các thao tác, tìm kiếm và lấy thông tin, hỗ trợ ra quyết định và hành động như các chuyên gia về một lĩnh vực nào đó. Agent cảm biến môi trường và hành động tự động không cần sự can thiệp của con người. Điều này đã tiết kiệm được 99% thời gian của người sử dụng. Có nhiều loại agent từ các phần mềm agent (software agent) tới các agent có khả năng học (learning agent), phụ thuộc vào các hành vi thông minh của agent.

Các agent được sử dụng để hỗ trợ nhiều tác vụ trong TMĐT. Lý do chính để sử dụng các agent là sự quá tải thông tin. Để thực hiện một quyết định mua sắm, người tiêu dùng phải thu thập, cân nhắc một số lượng rất lớn các thông tin.

Trước hết chúng ta phân biệt agent thông minh và các máy tìm kiếm (search engine).

Search engine là một chương trình máy tính có thể tự động liên kết tới các nguồn tài nguyên khác trên mạng Internet, được tìm theo các từ khoá, và hiển thị kết quả. Ví dụ, FAQ ( Frequently Asked Question) có thể được tổ chức vào các CSDL thông minh để việc lấy ra được dễ dàng. Được kết nối với thư điện tử (e-mail), FAQ có thể được phát triển trên một site bằng cách tìm kiếm và thu thập các câu hỏi giống nhau mà một người có thể hỏi. Ví dụ các câu hỏi về thông tin của sản phẩm hay giá cả thương xuyên được hỏi và thường hay lặp lại, để trả lời các câu hỏi này các máy tìm kiếm trả lời các câu hỏi này bằng cách phù hợp các câu hỏi này với các mẫu (template) của FAQ để trả lời chúng.

Không giống như các máy tìm kiếm, các agent thông minh không chỉ “tìm kiếm và phù hợp” mà nó còn các các khả năng khác như có thể theo dỏi sự di chuyển của người dùng trên Web site để đưa ra các dịch vụ phù hợp với sở thích của người dùng. Tuỳ thuộc vào mức độ thông minh của agent mà đưa ra các sự trợ giúp khác nhau.

Có nhiều định nghĩa về agent khác nhau, chúng ta có thể tham khảo một số định nghĩa tương đối chính xác và được nhiều người thừa nhận.

Theo từ điển Heritage của Mỹ “Agent là một đối tượng có ảnh hưởng hay có khả năng và có quyền để tác động hay đại diện cho đối tượng khác.”

Theo Nussel và Norvig “Một agent có thể được xét tới bởi khả năng nhận thức về môi trường nó đang tồn tại qua bộ cảm biến (sensor), và có khả năng tác động lên môi trường đó qua cơ quan phản ứng (effector).”

Theo Pattie Maes “Agent tự chủ là các hệ tính toán tồn tại trong môi trường động và phức tạp, tri giác và hành động tự chủ trong môi trường này, qua đó hình dung được nhiệm vụ và mục đích của mình.”

Agent trong Thương mại điện tử ảnh 1

Hình 2. Mô hình tương tác agent

Các đặc tính của Agent

Tính tự chủ (autonomy): Agent có thể hành động trong một khoảng thời gian tương đối dài mà không có sự can thiệp của con người, có khả năng tự kiểm soát hành động và trạng thái bên trong của mình.

Tính phản xạ (Reactivity): Agent có khả năng tri giác được môi trường và có phản ứng kịp thời trong một khoảng thời gian nhất định. Agent có khả năng phản ứng lại các tác động của môi trường theo một cơ chế nào đó và có khả năng suy diễn từ sự kiện và trạng thái trong để ra quyết định.

Tính chủ động (pro-activeness): Agent không chỉ phản ứng lại môi trường mà chúng có thể hành động có mục đích và tranh thủ thời cơ để đạt được mục đích đó. Agent có khả năng suy diễn và lập kế hoạch từ thông tin và tri thức mà nó thu nhận được. Từ mục đích, agent xác định các hành động cần thiết và thực hiện một cách linh hoạt, có tính toán, có chủ đích để đạt được mục đích đề ra. Ví dụ agent cần hoàn thành mục tiêu x, nó lập kế hoạch bao gồm các trạng thái trung gian y,z,.. cần phải đi qua và xác định các hành động để chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác.

Tính cộng đồng (Social ability): Agent có thể tương tác với các agent khác hay con người để hoàn thành các công việc riêng của mình hay trợ giúp các agent khác trong các hoạt động nào đó. Các agent có thể phối hợp với nhau để hoàn thành một mục tiêu.

Tính linh hoạt: trong việc phản ứng lại các tác động từ môi trường, agent không thực hiện các hành động một cách máy móc mà có sự lựa chọn thích hợp

Tính thích nghi: Agent có khả năng tự thay đổi để thích ứng với môi trường và theo yêu cầu của người sử dụng.

Tính liên tục theo thời gian: Agent về mặt hệ thống là một tiến trình hoạt động liên tục.

Tính di động (mobility): là khả năng agent xuyên qua các mạng truyền thông và gửi các chuổi thông điệp thông qua mạng. Ví dụ, nếu agent di động hoạt động tự chủ, người sử dụng không cần yêu cầu kết nối mạng liên tục. Thay vào đó có thể cung cấp cho agent nhiệm vụ và gửi nó qua mạng và rời bỏ mạng. Khi agent thu được kết quả yêu cầu tự động thông báo ngược trở lại bằng cách thiết lập lại kết nối mạng cho người sử dụng hoặc chờ người sử dụng kết nối mạng trở lại.

Sau đây là một số Agent hỗ trợ người tiêu dùng trong TMĐT:

Agent thông minh cho việc tìm kiếm và lọc thông tin

Các agent thông minh có thể giúp cho sự xác định mua cái gì để thoả mãn các yêu cầu đề ra, và mua các thứ này ở đâu, bằng cách tìm kiếm các thông tin về sản phẩm và đánh giá chúng. Agent thông minh có khả năng thực hiện tác vụ đầu tiên trên thị trường là PersonalLogic, agent này giúp người tiêu dùng quyết định sản phẩm nào phù hợp nhất với yêu cầu của họ bằng cách hạn chế các sản phẩm ứng viên thông qua quá trình lọc, thông qua hệ thống các yêu cầu và ràng buộc của người tiêu dùng để trả về danh sách các sản phẩm phù hợp nhất với mong muốn của họ.

Một sản phẩm khác giúp người tiêu dùng tìm kiếm những thứ mà họ muốn là Firefly. “Hộ chiếu” của Firefly (Firefly Passport) sinh ra một mô tả sơ lược về người tiêu dùng. Nó giống như một thẻ thông minh, lưu trữ các thông tin như là bạn là ai, sở thích của bạn là gì…Bằng cách sử dụng hộ chiếu của bạn tại các site khác nhau có sử dụng phần mềm Firefly (như Barnes và Noble, My Yahoo, và Filmfinder), bạn có thể truy cập tới các nội dung, cộng đồng, và các dịch vụ phù hợp với bạn.

Sử dụng quá trình lọc cộng tác để mô tả tốt nhất ngôn ngữ tự nhiên để xây dựng mô tả sơ lược (profile) của khách hàng. Khách hàng có thể được hỏi để xếp hạng các sản phẩm, và hệ thống sẽ làm phù hợp các phân loại của khách hàng này với các phân loại của các khách hàng khác mà có cùng sở thích.

Các agent thông minh cho việc tìm kiếm sản phẩm và nhà cung cấp

Các agent thông minh giúp người tiêu dùng quyết định nên mua hàng ở đâu bằng cách so sánh các nhà cung cấp. Agent thông minh tiên phong trong việc so sánh giá cả trực tuyến là Bargainfinder. Agent này chỉ được sử dụng trong việc mua sắm CD trực tuyến. Agent truy vấn giá của các CD từ các nhà cung cấp trực tuyến và trả về danh sách các giá cả.

Agent đàm phán

Đàm phán là pha trước của quá trình mua sắm nhằm xác định giá cả của sản phẩm cũng như các dịch vụ khác. Các agent thông minh có thể thay người mua thực hiện quá trình đàm phán này, agent có thể đàm phán với người cũng có thể đàm phán với agent khác. Ví dụ, agent của bên mua đàm phám với các agent của các bên bán khác nhau, các agent này thường được dùng trong việc hỗ trợ cho quá trình đấu giá.

Agent trong Thương mại điện tử ảnh 2
 
Đấu giá là một hoạt động phổ biến trên Web nó giúp loại bỏ những khoảng cách về địa lý. Trong AutionBot người dùng có thể tạo các agent thông minh với các tham số tương ứng để thực hiện quá trình bỏ giá. Một ví dụ đơn giản về các tham số của agent là mức giá trần, giá tăng thêm sau mỗi lần bỏ giá so với mức giá cao nhất được đưa ra tại thời điểm đó. Kasbah là một môi trường khác mà trong đó các agent thực hiện quá trình đàm phán với các mục tiêu mà người tạo ra mong muốn.
 
(taichinhdientu.vn)